Czym się różni tętno od pulsu – czy to na pewno to samo?

Często słyszymy pojęcia tętno i puls używane zamiennie, ale czy faktycznie oznaczają to samo? W codziennym języku te terminy funkcjonują jako synonimy, lecz w medycynie ich znaczenie może się różnić. Czy puls jest jedynie bardziej przystępnym określeniem dla pacjenta, a tętno to termin techniczny? A może różnice między nimi sięgają głębiej i niosą istotne konsekwencje dla naszego zdrowia?

Czym się różni tętno od pulsu?

Tętno i puls to terminy, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się tożsame, ale ich faktyczne znaczenie zależy od kontekstu, w jakim są używane. W środowisku medycznym tętno jest terminem fachowym, stosowanym przez lekarzy i specjalistów w odniesieniu do liczby uderzeń serca na minutę oraz cech tych uderzeń, takich jak siła, napięcie i rytm. Puls natomiast to określenie, które jest bardziej powszechne i zrozumiałe dla pacjentów – odnosi się do wyczuwalnego falowania naczyń krwionośnych spowodowanego skurczami serca.

Można więc powiedzieć, że tętno jest pojęciem precyzyjnym, obejmującym zarówno częstotliwość skurczów serca, jak i ich jakość, natomiast puls to efekt mechaniczny, który można łatwo zbadać na tętnicach powierzchniowych. W praktyce codziennej, jeśli lekarz mówi o pulsie, najczęściej ma na myśli tętno, co prowadzi do uproszczenia terminologii.

Czy oznacza to, że zawsze są one identyczne? Nie do końca. Czasami różnice pomiędzy nimi mogą wynikać z problemów zdrowotnych lub błędów w pomiarze. Co więcej, w niektórych sytuacjach możemy odczuwać puls w sposób nieregularny, pomimo że tętno pozostaje stabilne.

Dlaczego tętno i puls nie zawsze są takie same?

Istnieją sytuacje, w których tętno i puls różnią się od siebie. Mówimy wtedy o deficycie tętna – stanie, w którym serce bije częściej, niż można to wyczuć na tętnicach obwodowych. Najczęściej zjawisko to występuje przy arytmii, zwłaszcza w przypadku migotania przedsionków. Serce pracuje wówczas chaotycznie, generując skurcze, które są zbyt słabe, by spowodować wyczuwalną falę tętna.

Innym powodem różnic mogą być zmiany w elastyczności naczyń krwionośnych. W przypadku miażdżycy lub innych chorób tętnic ściany naczyń stają się mniej podatne na falowanie, co sprawia, że puls jest słabszy i trudniej go wyczuć, mimo że tętno pozostaje w normie.

Warto również wspomnieć o sytuacjach, w których dochodzi do centralizacji krążenia – organizm ogranicza przepływ krwi do kończyn, kierując ją do najważniejszych organów. Wówczas puls na obwodowych tętnicach, takich jak tętnica promieniowa, może być niewyczuwalny, mimo że serce bije z normalną częstotliwością.

Najczęstsze przyczyny różnic między tętnem a pulsem to:

• Migotanie przedsionków – serce bije nieregularnie i generuje deficyt tętna.
• Zwężenie naczyń – tętno jest prawidłowe, ale puls trudny do wyczucia.
• Wstrząs lub hipotensja – słabe napełnienie naczyń powoduje niewyczuwalny puls.
• Stany gorączkowe – przyspieszenie tętna, które może nie być w pełni odzwierciedlone w pulsie.

Różnice te, choć nie zawsze groźne, mogą być sygnałem ostrzegawczym, wskazującym na poważne problemy zdrowotne. Warto więc nie lekceważyć sytuacji, w której tętno i puls nie są ze sobą zgodne.

Jak prawidłowo badać tętno i puls?

Prawidłowe badanie tętna i pulsu to podstawowa umiejętność, która pozwala monitorować stan zdrowia i szybko reagować na ewentualne nieprawidłowości. Choć na co dzień badanie pulsu wydaje się proste, to w rzeczywistości wymaga przestrzegania kilku zasad, aby uzyskać wiarygodne wyniki.

Najczęściej puls bada się na tętnicy promieniowej, znajdującej się na nadgarstku, tuż pod kciukiem. Inne miejsca to tętnica szyjna, udowa, ramienna czy podkolanowa. Ważne jest, by do badania nie używać kciuka – można bowiem pomylić własne tętno z tętnem badanej osoby.

Technika badania tętna krok po kroku:

1. Usiądź lub połóż się na spokojnej powierzchni. Zrelaksuj się i poczekaj kilka minut, by organizm wrócił do stanu spoczynku.
2. Przyłóż dwa palce (wskazujący i środkowy) do miejsca, gdzie przebiega tętnica – na przykład na nadgarstku lub szyi.
3. Delikatnie dociśnij palce do skóry. Nie rób tego zbyt mocno, by nie zatrzymać przepływu krwi.
4. Policz uderzenia przez 15 sekund. Wynik pomnóż przez 4, by uzyskać liczbę uderzeń na minutę.

Jeśli podczas badania wyczuwalne są nieregularności, warto poświęcić więcej czasu na liczenie, najlepiej przez całą minutę. Prawidłowe tętno spoczynkowe u dorosłych wynosi od 60 do 100 uderzeń na minutę, ale wartości te mogą być niższe u osób aktywnych fizycznie.

Pomiar pulsów można również przeprowadzić na tętnicach:

• szyjnych – po obu stronach szyi, tuż pod żuchwą,
• ramiennych – na wewnętrznej stronie ramienia,
• udowych – w pachwinie,
• podkolanowych – na tylnej stronie kolana,
• grzbietowych stopy – na wierzchu stopy.

Warto pamiętać, że w niektórych sytuacjach – na przykład podczas resuscytacji – zaleca się sprawdzanie tętna wyłącznie na tętnicach centralnych (szyjnych), gdyż puls na tętnicach obwodowych może być niewyczuwalny.

Kiedy różnice w tętnie i pulsie mogą świadczyć o problemach zdrowotnych?

Nie zawsze różnice między tętnem a pulsem oznaczają poważne schorzenia, ale mogą być pierwszym sygnałem ostrzegawczym. Warto zatem wiedzieć, kiedy należy skonsultować się ze specjalistą.

Najczęściej różnice pojawiają się przy migotaniu przedsionków, kiedy serce pracuje nieregularnie, a niektóre skurcze są zbyt słabe, by wywołać falę pulsu. Efektem jest sytuacja, w której serce bije szybciej, niż można to wyczuć na tętnicy.

Kiedy różnice w tętnie i pulsie powinny nas zaniepokoić?

• Nagłe zawroty głowy i osłabienie – mogą wskazywać na zaburzenia rytmu serca.
• Ból w klatce piersiowej i duszności – to objawy, które mogą sugerować niedokrwienie serca lub zawał.
• Utrata przytomności – różnice w tętnie i pulsie mogą prowadzić do niedostatecznego przepływu krwi do mózgu.
• Zimne kończyny – wskazują na problemy z krążeniem, które mogą być spowodowane miażdżycą lub zakrzepem.
• Brak wyczuwalnego pulsu na jednej kończynie – może świadczyć o zwężeniu lub zablokowaniu tętnicy.

Niepokojącym objawem jest także asymetria tętna – jeśli puls na jednej kończynie jest wyraźnie słabszy niż na drugiej, może to sugerować tętniaka, rozwarstwienie aorty lub zaawansowaną miażdżycę.

Szczególne przypadki różnic w tętnie i pulsie:

• Tętno nitkowate – bardzo szybkie, ale jednocześnie słabe i ledwo wyczuwalne; często pojawia się w czasie wstrząsu.
• Tętno dziwaczne – spada podczas wdechu i wzrasta przy wydechu; może świadczyć o tamponadzie serca lub zapaleniu osierdzia.
• Tętno naprzemienne – raz wyczuwalna jest silna fala, raz słabsza; objaw niewydolności lewej komory serca.

W przypadku jakichkolwiek nieprawidłowości związanych z pulsem lub tętnem, należy skonsultować się z lekarzem, który może zlecić dodatkowe badania, takie jak EKG, echo serca lub USG naczyń. Wczesne wykrycie różnic może uchronić przed poważnymi komplikacjami zdrowotnymi.

Uwaga: Informacje na stronie mają charakter wyłącznie informacyjny i nie zastąpią porady lekarza.