Ziemniaki od dekad są podstawą wielu kuchni – od klasycznych polskich obiadów po wyszukane dania haute cuisine. Choć dla niektórych są synonimem komfortowego posiłku, inni po ich spożyciu odczuwają dyskomfort, senność, a nawet objawy podobne do niestrawności. Co ciekawe, coraz więcej osób zadaje pytanie: dlaczego nie czuję się dobrze po zjedzeniu ziemniaków? A także: dlaczego po ziemniakach chce się spać? Odpowiedzi nie są oczywiste i prowadzą do zaskakujących wniosków związanych z fizjologią trawienia, reakcjami metabolicznymi oraz sposobem przygotowania ziemniaków.
Skrobia oporna – winowajczyni problemów trawiennych
Ziemniaki, choć pozornie lekkostrawne, zawierają składnik, który może skutecznie zaburzyć komfort trawienny – skrobię oporną. Jest to forma węglowodanu, która nie ulega rozkładowi w jelicie cienkim, lecz fermentuje w jelicie grubym. Choć dla zdrowych osób w niewielkich ilościach może być korzystna jako prebiotyk, to u wielu powoduje nieprzyjemne objawy.
Gdy zadajemy sobie pytanie: dlaczego nie czuję się dobrze po zjedzeniu ziemniaków, warto zwrócić uwagę na to, że zawartość skrobi opornej rośnie, gdy ziemniaki są schłodzone po ugotowaniu lub pieczeniu. Takie działanie może prowadzić do fermentacji, wzdęć, gazów oraz uczucia pełności. Dodatkowo osoby z zespołem jelita drażliwego (IBS) często źle reagują na ten składnik, co jeszcze bardziej pogłębia nieprzyjemne odczucia po posiłku.
Co istotne – sposób przygotowania ziemniaków, a także indywidualna tolerancja na błonnik i skrobię, mają ogromne znaczenie. Nawet osoby, które dobrze trawią gotowane ziemniaki, mogą czuć się źle po ich spożyciu na zimno lub w formie sałatki ziemniaczanej.
Indeks glikemiczny ziemniaków i jego wpływ na senność
Ziemniaki charakteryzują się stosunkowo wysokim indeksem glikemicznym (IG), który oznacza, że po ich zjedzeniu poziom glukozy we krwi gwałtownie rośnie. Organizm odpowiada na to wydzieleniem dużej ilości insuliny, co po krótkim czasie może prowadzić do równie gwałtownego spadku cukru we krwi – tzw. hipoglikemii reaktywnej. To właśnie w tym momencie pojawia się uczucie ospałości, apatii i spadku koncentracji.
Kiedy ktoś pyta: dlaczego po ziemniakach chce się spać, warto rozważyć poniższe czynniki:
-
Ziemniaki w formie puree lub pieczone mają wyższy IG niż gotowane w mundurkach
-
Dodatek tłuszczów może nieco obniżać IG, ale w połączeniu z dużą porcją węglowodanów efekt senności i tak się pojawia
-
Osoby z zaburzeniami gospodarki glukozowo-insulinowej (np. insulinoopornością) są szczególnie wrażliwe na ten mechanizm
-
Spożycie ziemniaków bez białka i błonnika potęguje uczucie zmęczenia
W efekcie, odpowiedź na pytanie dlaczego po ziemniakach chce się spać znajduje swoje uzasadnienie nie tylko w fizjologii trawienia, ale też w reakcji hormonalnej organizmu na dużą dawkę łatwo przyswajalnych węglowodanów.
Jak organizm reaguje na ziemniaki w zależności od ich przygotowania
To, jak nasz organizm reaguje na ziemniaki, w dużej mierze zależy od sposobu ich przygotowania. Choć ten sam produkt – ziemniak – może wydawać się neutralny niezależnie od formy, jego właściwości fizykochemiczne znacząco się zmieniają w zależności od obróbki kulinarnej. I to właśnie te zmiany mogą być kluczem do odpowiedzi na pytania: dlaczego nie czuję się dobrze po zjedzeniu ziemniaków oraz dlaczego po ziemniakach chce się spać.
Ziemniaki gotowane w mundurkach mają niższy indeks glikemiczny, są lżej strawne i zawierają mniej skrobi opornej. Natomiast pieczone w wysokiej temperaturze lub przygotowane jako frytki to bomba kaloryczna z podwyższonym IG i wysoką zawartością tłuszczu, który dodatkowo obciąża układ trawienny. W przypadku tłustych dodatków – jak masło, śmietana czy smażona cebula – układ pokarmowy może reagować ospałością, nudnościami i ogólnym spowolnieniem metabolizmu.
Warto zwrócić uwagę na reakcję organizmu na ziemniaki podawane na zimno, np. w sałatkach. W tej formie wzrasta ilość wspomnianej wcześniej skrobi opornej, co u niektórych może skutkować wzdęciami i uczuciem ciężkości. Nawet osoby, które nie mają zdiagnozowanych problemów jelitowych, mogą po takich daniach doświadczać nieprzyjemnych skutków.
Podsumowując: ziemniak ziemniakowi nierówny. Z jednej strony może stanowić źródło lekkostrawnych węglowodanów, a z drugiej – być przyczyną problemów, które skłaniają do zastanowienia się, dlaczego nie czuję się dobrze po zjedzeniu ziemniaków.
Kiedy ziemniaki szkodzą – najczęstsze błędy w diecie
Choć ziemniaki często padają ofiarą niesprawiedliwej krytyki, wiele problemów zdrowotnych związanych z ich spożyciem wynika nie z samego produktu, lecz z błędów dietetycznych. Nieodpowiednie łączenie składników, przesadne porcje oraz brak zrównoważenia posiłku innymi grupami produktów mogą wywoływać dolegliwości.
Oto najczęstsze przyczyny, dla których organizm może negatywnie reagować na ziemniaki:
-
Spożywanie dużych ilości ziemniaków bez dodatku białka lub błonnika – prowadzi do gwałtownych skoków cukru we krwi i uczucia senności
-
Łączenie ziemniaków z tłustymi, smażonymi składnikami – obciąża wątrobę i układ trawienny
-
Jedzenie ziemniaków późnym wieczorem – organizm nie zdąży przetworzyć węglowodanów, co sprzyja ospałości
-
Zimne ziemniaki jako resztki z obiadu – zawierają więcej skrobi opornej, co może wywołać wzdęcia i uczucie pełności
W świetle powyższych faktów, osoby zadające pytanie dlaczego po ziemniakach chce się spać powinny przyjrzeć się nie tylko samym ziemniakom, ale całemu kontekstowi posiłku. Tylko wtedy możliwe będzie ustalenie przyczyny senności, dyskomfortu czy trudności trawiennych. Świadome komponowanie dań z ziemniakami może całkowicie odmienić ich wpływ na organizm i poprawić samopoczucie po jedzeniu.
Źródło:
https://www.mdpi.com/2304-8158/11/15/2302
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0023643820303522
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0308814616305052
https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/A97F93C7ECEE0B644298F16CB3F9659E/S0007114505002837a.pdf/glycaemic_index_of_potatoes_myth_and_reality_from_a_european_perspective.pdf
